ماده ۱ـ سرپرستي كودكان و نوجوانان فاقد سرپرست به منظور تأمين نيازهاي مادي و معنوي آنان ، با اذن مقام معظم رهبري و مطابق مقررات اين قانون صورت مي گيرد .
ماده ۲ـ امور مربوط به سرپرستي كودكان و نوجوانان بي سرپرست ، با سازمان بهزيستي كشور است كه در اين قانون به اختصار سازمان ناميده مي شود .
ماده ۳ـ كليه اتباع ايراني مقيم ايران مي توانند سرپرستي كودكان و نوجوانان مشمول اين قانون را با رعايت مقررات مندرج در آن و با حكم دادگاه صالح برعهده گيرند .
ماده ۴ـ ايرانيان مقيم خارج از كشور مي توانند تقاضاي سرپرستي خود را از طريق سفارتخانه يا دفاتر حفاظت از منافع جمهوري اسلامي ايران به سازمان تقديم نمايند . سفارتخانه ها و يا دفاتر ياد شده موظفند در اجراي اين قانون ، با سازمان همكاري نمايند و سازمان موظف است با حكم دادگاه صالح به درخواست متقاضي رسيدگي نمايد .
ماده ۵ ـ افراد زير ميتوانند سرپرستي كودكان و نوجوانان مشمول اين قانون را از سازمان درخواست نمايند .
الف ـ زن و شوهري كه پنج سال از تاريخ ازدواج آنان گذشته باشد و از اين ازدواج صاحب فرزند نشده باشند ، مشروط به اين كه حداقل يكي از آنان بيش از سي سال سن داشته باشد .
ب ـ زن و شوهر داراي فرزند مشروط بر اين كه حداقل يكي از آنان بيش از سي سال سن داشته باشد .
ج ـ دختران و زنان بدون شوهر ، درصورتي كه حداقل سي سال سن داشته باشند ، منحصراً حق سرپرستي اناث را خواهند داشت .
تبصره ۱ـ چنانچه به تشخيص سازمان پزشكي قانوني امكان بچه دار شدن زوجين وجود نداشته باشد ، درخواست كنندگان از شرط مدت پنج سال مقرر در بند ( الف ) اين ماده مستثني مي باشند .
تبصره ۲ـ چنانچه درخواست كنندگان سرپرستي از بستگان كودك يا نوجوان باشند ، دادگاه با اخذ نظر سازمان و با رعايت مصلحت كودك و نوجوان مي تواند آنان را از برخي شرايط مقرر در اين ماده مستثني نمايد .
تبصره ۳ـ اولويت در پذيرش سرپرستي به ترتيب با زن و شوهر بدون فرزند ، سپس زنان و دختران بدون شوهر فاقدفرزند و در نهايت زن و شوهر داراي فرزند است .
تبصره ۴ـ درخواست كنندگان كمتر از پنجاه سال سن ، نسبت به درخواست كنندگاني كه پنجاه سال و بيشتر دارند ، درشرايط مساوي اولويت دارند .
تبصره ۵ ـ در مواردي كه زن و شوهر درخواست كننده سرپرستي باشند ، درخواست بايد به طور مشترك از طرف آنان تنظيم و ارائه گردد .
ماده ۶ ـ درخواست كنندگان سرپرستي بايد داراي شرايط زير باشند :
الف ـ تقيّد به انجام واجبات و ترك محرمات
ب ـ عدم محكوميت جزائي مؤثر با رعايت موارد مقرر در قانون مجازات اسلامي
ج ـ تمكن مالي
دـ عدم حجر
هـ ـ سلامت جسمي و رواني لازم و توانايي عملي براي نگهداري و تربيت كودكان و نوجوانان تحت سرپرستي
وـ نداشتن اعتياد به مواد مخدر ، مواد روانگردان و الكل
زـ صلاحيت اخلاقي
ح ـ عدم ابتلاء به بيماري هاي واگير و يا صعب العلاج
ط ـ اعتقاد به يكي از اديان مصرح در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران
تبصره ۱ـ رعايت اشتـراكات ديني مـيان سرپرسـت و افراد تحت سـرپرستي الزامي است . دادگاه صالح با رعايت مصلحت كودك و نوجوان غيرمسلمان ، سرپرستي وي را به درخواست كنندگان مسلمان مي سپارد .
تبصره ۲ـ درصورتي كه متقاضي سرپرستي ، ادعاي يافتن طفلي را بنمايد و ادعاي وي در دادگاه ثابت شود ، چنانچه واجد شرايط مندرج در اين قانون براي سرپرستي باشد در اولويت واگذاري سرپرستي قرار مي گيرد .
ماده ۷ـ درخواست كنندگان نمي توانند بيش از دو كودك يا نوجوان را سرپرستي نمايند مگر در مواردي كه كودكان يا نوجوانان تحت سرپرستي ، اعضاي يك خانواده باشند .
ماده ۸ ـ سپردن سرپرستي افراد موضوع اين قانون در صورتي مجاز است كه داراي يكي از شرايط ذيل باشند :
الف ـ امكان شناخت هيچ يك از پدر ، مادر و جدپدري آنان وجود نداشته باشد .
ب ـ پدر ، مادر ، جدپدري و وصي منصوب ازسوي ولي قهري آنان در قيد حيات نباشند .
ج ـ افرادي كه سرپرستي آنان به موجب حكم مراجع صلاحيتدار به سازمان سپرده گرديده و تا زمان دوسال از تاريخ سپردن آنان به سازمان ، پدر يا مادر و يا جدپدري و وصي منصوب از سوي ولي قهري براي سرپرستي آنان مراجعه ننموده باشند .
د ـ هيچ يك از پدر ، مادر و جدپدري آنان و وصي منصوب از سوي ولي قهري صلاحيت سرپرستي را نداشته باشند و به تشخيص دادگاه صالح اين امر حتي با ضم امين يا ناظر نيز حاصل نشود .
تبصره ۱ـ چنانچه پدر يا مادر يا جدپدري كودك يا نوجوان و وصي منصوب از سوي ولي قهري مراجعه كنند ، دادگاه در صورتي كه آنان را واجد صلاحيت لازم ولو با ضم امين يا ناظر تشخيص دهد و مفسده مهمي نيز كودك يا نوجوان را تهديد نكند ؛ با اخذ نظر سازمان با رعايت حق حضانت مادر و تقدم آن نسبت به استرداد آنان حكم صادر مي كند در غير اين صورت حكم سرپرستي ابقاء مي شود .
تبصره ۲ـ در صورت وجود اقارب طبقه دوم و تقاضاي هر يك از آنان و وجود شرايط ، سرپرستي به وي واگذار مي شود و در صورت تعدد تقاضا و يكساني شرايط متقاضيان ، سرپرست با قرعه انتخاب مي گردد . در صورت نبود اقارب طبقه دوم بين اقارب طبقه سوم بدين نحو عمل مي شود .
ماده ۹ـ كليه كودكان و نوجوانان نابالغ و نيز افراد بالغ زير شانزده سال كه به تشخيص دادگاه ، عدم رشد و يا نياز آنان به سرپرستي احراز شود و واجد شرايط مذكور در ماده ( ۸ ) اين قانون باشند ، مشمول مفاد اين قانون مي گردند .
ماده ۱۰ـ در كليه مواردي كه هيچ يك از پدر ، مادر يا جدپدري يا وصي منصوب از سوي ولي قهري صلاحيت سرپرستي را ولو با ضم امين يا ناظر نداشته باشند ، دادگاه مي تواند مطابق اين قانون و با رعايت مواد ( ۱۱۸۴ ) و ( ۱۱۸۷ ) قانون مدني و با اخذ نظر مشورتي سازمان ، مسؤوليت قيم يا امين مذكور در اين مواد را به يكي از درخواست كنندگان سرپرستي واگذار نمايد .
ماده ۱۱ـ تقاضانامه درخواست كنندگان سرپرستي بايد به سازمان ارائه گردد و سازمان مكلف است حداكثر پس از دو ماه نسبت به اعلام نظر كارشناسي آن را به دادگاه صالح تقديم دارد . دادگاه با احراز شرايط مقرر در اين قانون و با لحاظ نظريه سازمان ، نسبت به صدور قرار سرپرستي آزمايشي ششماهه اقدام مي نمايد . قرار صادره به دادستان ، متقاضي و سازمان ابلاغ مي گردد .
ماده ۱۲ـ دادگاه مي تواند در دوره سرپرستي آزمايشي ، در صورت زوال و يا عدم تحقق هر يك از شرايط مقرر در اين قانون به تقاضاي دادستان و يا سرپرست منحصر يا سرپرستان كودك يا نوجوان و با اطلاع قبلي سازمان و همچنين با تقاضاي سازمان قرار صادره را فسخ نمايد .
ماده ۱۳ـ پس از پايان دوره سرپرستي آزمايشي ، دادگاه با لحاظ نظر سازمان و با رعايت مفاد مواد ( ۱۴ ) و ( ۱۵ ) اين قانون ، اقدام به صدور حكم سرپرستي و ابلاغ آن به اشخاص مذكور در ماده ( ۱۱ ) مي نمايد .
ماده ۱۴ـ دادگاه در صورتي حكم سرپرستي صادر مي نمايد كه درخواست كننده سرپرستي بخشـي از اموال يا حقوق خـود را به كودك يا نوجـوان تحت سرپرستي تمليك كند . تشخيص نوع و ميزان مال يا حقوق مزبور با دادگاه است . در مواردي كه دادگاه تشخيص دهد اخذ تضمين عيني از درخواست كننده ممكن يا به مصلحت نيست و سرپرستي كودك يا نوجوان ضرورت داشته باشد ، دستور اخذ تعهد كتبي به تمليك بخشي از اموال يا حقوق در آينده را صادر و پس از قبول درخواست كننده و انجام دستور ، حكم سرپرستي صادر مي كند .
تبصره ـ در صورتي كه دادگاه تشخيص دهد اعطاي سرپرستي بدون اجراي مفاد اين ماده به مصلحت كودك يا نوجوان مي باشد ، به صدور حكم سرپرستي اقدام مي نمايد .
ماده ۱۵ـ درخواست كننده منحصر يا درخواست كنندگان سرپرستي بايد متعهد گردند كه تمامي هزينه هاي مربوط به نگهداري و تربيت و تحصيل افراد تحت سرپرستي را تأمين نمايند . اين حكم حتي پس از فوت سرپرست منحصر يا سرپرستان نيز تا تعيين سرپرست جديد ، براي كودك يا نوجوان جاري مي باشد . بدين منظور سرپرست منحصر يا سرپرستان ، موظفند با نظر سازمان خود را نزد يكي از شركتهاي بيمه به نفع كودك يا نوجوان تحت سرپرستي بيمه عمر كنند .
تبصره ـ در صورتي كه دادگاه تشخيص دهد اعطاي سرپرستي بدون اجراي مفاد اين ماده به مصلحت كودك يا نوجوان مي باشد به صدور حكم سرپرستي اقدام مي كند .
ماده ۱۶ـ اموالي كه در مالكيت صغير تحت سرپرستي قرار دارد درصورتي اداره آن به سرپرست موضوع اين قانون سپرده مي شود كه طفل فاقد ولي قهري باشد و يا ولي قهري وي براي اداره اموال او شخصي را تعيين نكرده باشد و مرجع صالح قضائي قيمومت طفل را بر عهده سرپرست قرار داده باشد .
ماده ۱۷ـ تكاليف سرپرست نسبت به كودك يا نوجوان از لحاظ نگهداري ، تربيت و نفقه ، با رعايت تبصره ماده ( ۱۵ ) و احترام ، نظير تكاليف والدين نسبت به اولاد است . كودك يا نوجوان تحت سرپرستي نيز مكلف است نسبت به سرپرست ، احترامات متناسب با شأن وي را رعايت كند .
ماده ۱۸ـ صدور حكم سرپرستي ، به هيچ وجه موجب قطع پرداخت مستمري كه به موجب قانون به كودك يا نوجوان تعلق گرفته يا مي گيرد ، نمي شود .
ماده ۱۹ـ در صورت فوت سرپرست منحصر يا سرپرستان كه مشمول يكي از صندوقهاي بازنشستگي بوده اند ، افراد تحت سرپرستي در حكم افراد تحت تكفل متوفي محسوب گرديده و تا تعيين سرپرست جديد از مزاياي مستمري وظيفه بازماندگان برخوردار خواهند شد .
ماده ۲۰ـ در صورت فوت يا زندگي مستقل و جدايي هر يك از سرپرستان يا وقوع طلاق بين آنان ، دادگاه مي تواند با درخواست سازمان و با رعايت مفاد اين قانون ، سرپرستي كودك يا نوجوان را به يكي از زوجين يا شخص ثالث واگذار نمايد . رعايت نظر كودكان بالغ در اين خصوص ضروري است .
ماده ۲۱ـ شخصي كه سرپرستي افراد تحت حمايت اين قانون را بر عهده مي گيرد از مزاياي حمايتي حق اولاد و مرخصي دوره مراقبت براي كودكان زير سه سال ( معادل مرخصي دوره زايمان ) بهره مند مي باشد . كودك يا نوجوان تحت سرپرستي نيز از مجموعه مزاياي بيمه و بيمه هاي تكميلي وفق مقررات قانوني برخوردار خواهد شد .
ماده ۲۲ـ پس از صدور حكم قطعي سرپرستي ، مفاد حكم از سوي دادگاه به اداره ثبت احوال و اداره بهزيستي مربوط ابلاغ مي شود . اداره ثبت احوال مكلف است نام و نام خانوادگي كودك يا نوجوان تحت سرپرستي و همچنين مفاد حكم سرپرستي را در اسناد سجلي و شناسنامه سرپرست يا زوجين سرپرست وارد كند . همچنين اداره ثبت احوال مكلف است شناسنامه جديدي براي كودك يا نوجوان تحت سرپرستي با درج نام و نام خانوادگي سرپرست يا زوجين سرپرست صادر و در قسمت توضيحات مفاد حكم سرپرستي و نام و نام خانوادگي والدين واقعي وي را در صورت مشخص بودن ، قيد نمايد .
تبصره ۱ـ اداره ثبت احوال مكلف است سوابق هويت و نسبت واقعي طفل را در پرونده وي حفظ نمايد .
تبصره ۲ـ كودك يا نوجوان تحت سرپرستي مي تواند پس از رسيدن به سن هجده سالگي ، صدور شناسنامه جديدي را براي خود با درج نام والدين واقعي در صورت معلوم بودن ، يا نام خانوادگي مورد نظر وي ، در صورت معلوم نبودن نام والدين واقعي ، از اداره ثبت احوال درخواست نمايد .
تبصره ۳ـ اجراي اين ماده به موجب آيين نامه اي است كه به وسيله سازمان ثبت احوال كشور و با همكاري سازمان تهيه مي شود و ظرف سه ماه پس از لازم الاجراء شدن اين قانون به تصويب هيأت وزيران مي رسد .
ماده ۲۳ـ صدور گذرنامه و خروج كودك يا نوجوان تحت سرپرستي از كشور منوط به موافقت سرپرست منحصر يا سرپرستان و دادستان است . دادستان پس از جلب نظر كارشناسي سازمان با رعايت مصلحت ، اتخاذ تصميم مي نمايد .
تبصره ۱ـ چنانچه خروج از كشور در دوره آزمايشي باشد ، سرپرست منحصر يا سرپرستان بايد تضميني مناسب جهت بازگشت كودك يا نوجوان تا پايان دوره آزمايشي ، به دادستان بسپارد . ضمناً سازمان مكلف است به طريق اطمينان بخشي در مورد رعايت حقوق كودك يا نوجوان در خارج از كشور اقدام لازم را به عمل آورد .
تبصره ۲ـ در صورتي كه مسافرت كودك يا نوجوان به خارج بر وي واجب باشد مانند سفر حج تمتع ؛ مفاد اين ماده اجراء نخواهد شد . سرپرست يا سرپرستان در هر حال بايد موضوع را به سازمان و دادستان اطلاع دهند .
ماده ۲۴ـ دادستان و سازمان درصورتي كه ضرورت فسخ حكم سرپرستي را احراز نمايند ، مراتب را به دادگاه صالح اعلام مي كنند
ماده ۲۵ـ حكم سرپرستي ، پس از اخذ نظر كارشناسي سازمان ، در موارد زير فسخ مي شود :
الف ـ هر يك از شرايط مقرر در ماده ( ۶ ) اين قانون منتفي گردد .
ب ـ تقاضاي سرپرست منحصر يا سرپرستان در صورتي كه سوء رفتار كودك يا نوجوان براي هر يك از آنان غير قابل تحمل باشد .
ج ـ طفل پس از رشد با سرپرست منحصر يا سرپرستان توافق كند .
د ـ مشخص شدن پدر يا مادر يا جد پدري كودك يا نوجوان و يا وصي منصوب از سوي ولي قهري در صورتي كه صلاحيت لازم براي سرپرستي را ولو با ضم امين يا ناظر از سوي دادگاه ، دارا باشند .
ماده ۲۶ـ هرگاه سرپرست درصدد ازدواج برآيد ، بايد مشخصات فرد مورد نظر را به دادگاه صالح اعلام نمايد . درصورت وقوع ازدواج ، سازمان مكلف است گزارش ازدواج را به دادگاه اعلام تا با حصول شرايط اين قانون ، نسبت به ادامه سرپرستي به صورت مشترك و يا فسخ آن اتخاذ تصميم نمايد .
تبصره ـ ازدواج چه در زمان حضانت و چه بعد از آن بين سرپرست و فرزندخوانده ممنوع است مگر اينكه دادگاه صالح پس از اخذ نظر مشورتي سازمان ، اين امر را به مصلحت فرزندخوانده تشخيص دهد .
ماده ۲۷ـ در صورت فسخ حكم سرپرستي تا زمان تعيين سرپرست يا سرپرستان جديد تغييري در مشخصات سجلي فرد تحت سرپرستي صورت نخواهد گرفت .
ماده ۲۸ـ افرادي كه قبل از تصويب اين قانون تحت سرپرستي قرار گرفته اند ، مشمول مقررات اين قانون مي باشند .
ماده ۲۹ـ كساني كه افراد واجد شرايط را قبل از تصويب اين قانون به صورت غيرقانوني تحت سرپرستي قرار داده اند ، مكلف هستند ظرف شش ماه از تاريخ تصويب اين قانون تحت نظارت سازمان و دادگاه نسبت به ادامه سرپرستي تعيين تكليف نمايند . عدم مراجعه پس از مهلت اعطاء شده غيرقانوني بوده و پيگرد قضائي خواهد داشت .
ماده ۳۰ـ افرادي كه بنابه دلايل موجه ويا تحت شرايط خاص ، سرپرستي كودك يا نوجواني را حداقل يكسال پيش از سپردن به سازمان ، عهده دار بوده اند با دارا بودن شرايط مقرر در اين قانون ، نسبت به سرپرستي آنان حق تقدم دارند .
ماده ۳۱ـ ارائه مدارك و اطلاعات مربوط به كودك يا نوجوان تحت سرپرستي ، جز به سرپرست يا سرپرستان صرفاً درصورت ضرورت ، با رعايت مصلحت كودك يا نوجوان و اجازه دادگاه امكانپذير است .
ماده ۳۲ـ دادگاه صالح براي رسيدگي به امور مربوط به نگهداري كودكان و نوجوانان بي سرپرست ، دادگاه محل اقامت درخواست كننده است .
ماده ۳۳ـ در كليه مواردي كه به موجب اين قانون توسط دادگاه صالح براي كودكان و نوجوانان سرپرست تعيين مي گردد ، دادگاه مكلف است رونوشت رأي را جهت اطلاع به سازمان ارسال نمايد . سازمان موظف است در طول دوره سرپرستي ، نسبت به اين دسته از افراد نظارت كند .
ماده ۳۴ـ اعتراض به آراء صادره تابع قوانين و مقررات جاري و آيين دادرسي حسب مورد خواهد بود .
ماده ۳۵ـ سازمان بهزيستي موظف است به منظور راهنمايي و مشاوره افرادي كه سرپرستي كودكان و نوجوانان را عهده دار مي شوند ، اقدام به ايجاد دفتر مشاوره ديني مربوط به امور فرزند خواندگي با همكاري مركز مديريت حوزه علميه نمايد . واگذاري سرپرستي كودكان و نوجوانان منوط به تأييد دفتر مذكور خواهد بود .
ماده ۳۶ـ به منظور انجام صحيح مسؤوليت پذيرش ، نگهداري و مراقبت ، حضانت و سرپرستي كودكان بي سرپرست و بدسرپرست توسط سازمان بهزيستي كشور و اختيار واگذاري سرپرستي آنان به خانواده هاي واجد شرايط و مؤسسات ، آيين نامه هاي اجرائي اين قانون با پيشنهاد وزارتخانه هاي تعاون ، كار و رفاه اجتماعي ، دادگستري و كشور ظرف سه ماه از تاريخ تصويب اين قانون تهيه مي شود و به تصويب هيأت وزيران مي رسد .
ماده ۳۷ـ بند ( ۳ ) ماده ( ۴ ) قانون تأمين زنان و كودكان بي سرپرست مصوب ۲۴ /۸ / ۱۳۷۱ و قانون حمايت از كودكان بدون سرپرست مصوب ۲۹ /۱۲ /۱۳۵۳ لغو مي گردد .
قانون فوق مشتمل بر سي و هفت ماده و هفده تبصره در جلسه علني روز چهارشنبه مورخ دهم مهرماه يكهزار و سيصد و نود و دو مجلس شوراي اسلامي تصويب شد و در تاريخ ۱۰ /۷ /۱۳۹۲ به تأييد شوراي نگهبان رسيد .
رئيس مجلس شوراي اسلامي
علي لاريجاني
افزودن دیدگاه جدید